Je leest het achtste artikel van Beter Beleggen, een reeks beleggingsartikelen van Business Insider, die erop is gericht om je voor te bereiden op je financiële toekomst. Indien je het zevende stuk nog niet gelezen hebt, bekijk dan: Waarom ETF’s extreem nuttig zijn bij het bouwen van een beleggingsportefeuille: goede spreiding en lage kosten

In het vorige artikel zijn we ingegaan op beleggen in ETF’s, ofwel indexfondsen waarmee je makkelijk een gespreide beleggingsportefeuille kunt opbouwen. In dit artikel kijken we naar een ander belangrijk aspect dat grote invloed kan hebben op het rendement dat je als belegger kunt halen: psychologische valkuilen.

Stel, je vindt 100 euro op straat. Zou je het uitgeven aan een chique etentje? Of zou je het geld beleggen?

Waarom de één een kans ziet en dit geld zal investeren en de ander meteen nadenkt over waar ‘ie het aan zal uitgeven, wordt onderzocht in de gedragseconomie. In deze tak van de wetenschap wordt gekeken naar de invloed van ons brein op hoe wij geld beheren en beleggen.

Hoewel dit wellicht geen verrassing is, zullen de meeste mensen een financiële meevaller meteen uitgeven, zelfs als ze normaal gesproken geen gat in hun hand hebben. Maar waarom kiezen we er niet voor om te beleggen? 

Hoe speelt psychologie een rol bij financiële beslissingen?

Gedragseconomie, of behavioral finance, is een vakgebied dat zich richt op de psychologische factoren die de beslissingen van beleggers op financiële markten beïnvloeden, op basis van hoe zij specifieke informatie interpreteren en ernaar handelen.  

Onderzoekers op het gebied van behavioral finance hebben ontdekt dat er veel onbewuste factoren zijn bij het nemen van complexe beslissingen. En dat kan ons oordeel beïnvloeden en leiden tot dure misstappen.

Hieronder behandelen we vijf veel voorkomende cognitieve vooroordelen die van invloed zijn op je relatie met geld. Plus: wat je kan doen om ze te overwinnen. 

1. Anders omgaan met verschillende potjes geld

Wat het is: het gaat hier om de observatie dat mensen anders omgaan met geld, afhankelijk waar het vandaan komt en waarvoor we denken dat het gebruikt moet worden. 

Het idee is dat wij ons geld opsplitsen in ‘mentale rekeningen’ voor verschillende doeleinden, en dat beïnvloedt onze beslissingen over hoe we geld uitgeven. We bewaken geld voorzichtig als we het bijvoorbeeld mentaal categoriseren als een potje voor de eigen woning, maar geven het royaal uit als het ‘voor leuke dingen’ is. 

Dat is de reden waarom de meeste mensen eerder geneigd zijn om meevallers uit te geven aan luxe aankopen, maar eenzelfde bedrag opzij zouden zetten als ze het zelf hadden verdiend. Het verdiende geld is mentaal ergens aan toegewezen, maar de 100 euro die je op straat vindt niet. 

Waarom het een probleem is: mentale geldpotjes kunnen ervoor zorgen dat je onder de streep minder overhoudt. Iemand kan er bijvoorbeeld voor kiezen om geld weg te zetten op een laag renderende spaarrekening in plaats van consumptieve schulden af te betalen. Het geld is al toegewezen, waardoor je misschien een hoge maandelijkse rente betaalt op de schulden, terwijl het slimmer is om ze af te lossen.  

Met de rentelasten die je bespaart door schulden af te lossen, kun je een potje opbouwen voor bijvoorbeeld een studie – of je kunt geld opzij zetten om vermogen op te bouwen.

Zo voorkom je dit: stel een budget op om je financiële beslissingen beter te kunnen sturen. Zo heb je beter inzicht in wanneer je geld moet sparen of het kan uitgeven. Maak van tevoren een plan over hoe je mogelijke meevallers, zoals een erfenis of een werkbonus, zou willen besteden.

2. Verlies-aversie

Wat het is: Verlies-aversie is dat je het vermijden van verlies belangrijker vindt dan het behalen van winst. Uit een studie in Scientific Reports blijkt bijvoorbeeld dat mensen bij het nemen van beslissingen zich meer laten leiden door mogelijke verliezen dan vergelijkbare winsten die te behalen zijn.

Robert R. Johnson, hoogleraar in finance aan de Creighton Business University, zegt dat verlies-aversie ons geld kan kosten. “De grootste financiële fout die mensen maken is dat ze te weinig risico nemen, niet te veel risico.” Verlies-aversie verklaart waarom: verliezen doet mentaal meer pijn dan de ervaren vreugde bij het maken van winst.

Waarom het een probleem is: verlies-aversie zorgt ervoor dat we kleine risico’s vermijden, ook al zijn ze waarschijnlijk de moeite waard. Het is de reden waarom mensen sparen in plaats van beleggen, ook al zal de inflatie de waarde van hun spaargeld uithollen – en veel beleggingen, wanneer dit lang genoeg wordt volgehouden, hen juist zullen belonen.

“De beste manier om je geld voor je te laten werken is door te beleggen in een gediversifieerde aandelenportefeuille,” zegt Johnson. “Iemand met een lange tijdshorizon zou zich niet bezig moet houden met investeringen die een laag risico en daardoor een lage opbrengst hebben, maar toch doen veel beleggers dat omdat ze bang zijn voor de vluchtigheid van de aandelenmarkt.”

Zo voorkom je dit: Laat het niet aan emotie over, maar maak een beleggingsstrategie en houd je daaraan. Denk aan daarbij aan zaken als brede spreiding en automatisch vaste bedragen inleggen.

3. Overmoedigheid

Wat het is: Overmoedigheid is de neiging om je eigen kunnen hoger te waarderen dan blijkt uit je prestaties en dit komt vaak voor bij beleggers. Uit een onderzoek uit 2020, gepubliceerd in het International Journal of Management, blijkt dat overmoedige individuele beleggers risico’s over het algemeen niet goed inschatten en controleren.

Waarom het een probleem is: Het probleem met overmoed is dat een belegger zijn capaciteiten en kennis kan overschatten, wat weer leidt tot overhaaste en slechte beslissingen. Overmoed in beleggingsvaardigheden kan er bijvoorbeeld toe leiden dat iemand gelooft dat hij de markt nauwkeurig kan timen (ook al zijn markten notoir onvoorspelbaar).

Zo voorkom je dit: Als je een beginnende belegger bent, raadpleeg dan eens een professional en laat je beleggingsstrategie eens doorlichten. Neem je te veel of te weinig risico? Overweeg ook om het bij passief beleggen te houden in plaats van te proberen de markt te timen.

4. Fixatie op beperkte informatie

Wat het is: het fenomeen ‘anchoring’ zorgt ervoor dat iemand zich fixeert op klein beetje informatie en op basis daarvan ingrijpende beslissingen neemt. Bij beleggen heeft dit invloed op essentiële besluitvorming, zoals het moment van verkopen of kopen van bijvoorbeeld aandelen of cryptomunten.

Waarom het een probleem is: omdat veel beleggingsbeslissingen meerdere complexe afwegingen vereisen, zijn ze kwetsbaar voor vooringenomenheid.

Iemand kan bijvoorbeeld een aandeel of cryptomunt langer vasthouden dan nodig is, omdat hij zich heeft “vastklampt” aan de hogere prijs waarvoor hij of zij is ingestapt. De aankoopprijs vertekent dan het oordeel over de werkelijke waarde van de belegging.

Zo voorkom je dit: neem de tijd om onderzoek te doen en maak op basis van meerdere bronnen een beslissing. Uitgebreide research helpt vooringenomenheid te verminderen. Tot slot, sta open voor nieuwe informatie – zelfs als deze niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met wat je in eerste instantie hebt geleerd.

5. Kuddegedrag

Wat het is: kuddegedrag ontstaat wanneer beleggers advies van vrienden en kennissen volgen, in plaats van beslissingen te nemen op basis van de financiële data. Als bijvoorbeeld al je vrienden in bepaalde populaire cryptomunten beleggen, doe jij dat misschien ook, zelfs als er grote risico’s zijn.

Mensen volgen de kudde omdat dat veiliger voelt. Er is ook FOMO ofwel de ‘fear of missing out’: als al je collega’s geld verdienen met een bepaald aandeel of een mememunt, voel je je een loser als je aan de zijlijn staat toe te kijken.

Waarom het een probleem is: Kuddegedrag kan averechts werken. Het kan enorme zeepbellen creëren, zoals de Nederlandse tulpenbollenmanie uit de zeventiende eeuw, de internetzeepbel rond het jaar 2000 of de vastgoedzeepbel voorafgaand aan de kredietcrisis van 2008… en die zeepbellen barsten altijd.

Zo voorkom je dit: doe een stapje terug en kijk zorgvuldig naar je beleggingen. Verdiep je in de fundamentele gegevens en kijk of het er werkelijk uitziet als een solide belegging.

Financiële missers voorkomen

Economen denken graag dat we financiële beslissingen nemen om onze opbrengsten te maximaliseren en resultaten te optimaliseren. Maar de realiteit is dat onze beslissingen worden beïnvloed door een aantal factoren, waaronder emoties en cognitieve vooroordelen.

Dit kan leiden tot financiële missers. Als je je daarvan bewust bent, kun je dit voorkomen. Het opstellen van een financieel plan dat je helpt te bepalen wat de volgende stap is voor je vermogen, helpt om verstandige beleggingsbeslissingen te nemen.

Beter Beleggen is een reeks beleggingsartikelen van Business Insider, die erop is gericht om je voor te bereiden op je financiële toekomst. Aan de hand van op elkaar aansluitende artikelen nemen we je mee van de basis tot de beurs. Beter Beleggen wordt mede mogelijk gemaakt door LiteBit.